Τα δικαιωματα του κατηγορουμενου και η καταδίκη της Ελλάδας

Σύμφωνα με την ΑΚ 34, κάθε άνθρωπος έχει ικανότητα δικαίου , φέρει δηλαδή την ικανότητα να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Η ιδιότητα αυτή, φυσικά, δεν αίρεται –τουλάχιστον τυπικά- στην περίπτωση του υπόλογου  για κάποια αξιόποινη πράξη. Ο κατηγορουμενος δε χανει την ανθρωπινη υπόσταση του ακόμη κι αν εχει διαπράξει το έσχατο κακούργημα, συνεπώς,  κανείς –όργανο του κράτους ή απλός πολίτης- δε διαθέτει την εξουσία να του αφαιρέσει αυτοβούλως και αυθαιρέτως κάποιες από τις βασικότερες  ανθρώπινες ελευθερίες . Φυσικα, αυτο που αξιζει να διερευνηθεί είναι ο βαθμός στον οποίο εφαρμόζονται στην πράξη τα δικαιώματα του κατηγορουμένου στο πλαίσιο της άσκησης της λεγόμενης “δικαστικής εξουσίας” πρωτευόντως σε Ευρωπαικό επίπεδο και δευτερευόντως εντός των ελληνικών συνόρων.

Βάσει της  Fair Trials International,[ μη κυβερνητική  οργάνωση που συστάθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο έχοντας ως  πεδίο ενασχόλησης τις δίκαιες δίκες σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα Δικαιοσύνης] η πραγματικότητα της οικονομικής κρίσης καθώς επίσης και η καθυστέρηση ως προς την εφαρμογή επιτακτικών νομικών  μεταρρυθμίσεων στο πλαίσιο της ΕυρωπαΪκής Ένωσης φαλκιδεύουν κατάφωρα τα δικαιώματα των κατηγορουμένων.

Σύμφωνα, μάλιστα, με  πρόσφατη έκθεσή της,  την τελευταία πενταετία  τα κρούσματα αυθαίρετης καταπάτησης των συγκεκριμένων ελευθεριών σε αστυνομικά κρατητήρια, δικαστήρια και σωφρονιστικά ιδρύματα έχουν αυξηθεί με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Κοινότητα.

Έπειτα από την ενδελεχή εξέταση των  δεδομένων που είχε στη διάθεσή της η Fair Trials International , τα οποία δεν ήταν άλλα από καταγγελίες  παραβίασης δικαιωμάτων από το ΕυρωπαΪκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και πληροφορίες από συνεντεύξεις δικηγόρων, συνάγεται  το συμπέρασμα πως οι περιπτώσεις καταπάτησης του δικαιώματος των υποδίκων στην ελευθερία έχουν σημειώσει ραγδαία ποσοστιαία άνοδο που αγγίζει το 250%. Συγκεκριμένα, τα συμβάντα του 2007 που ανέρχονταν σε 16 αυξήθηκαν σε 56 το 2011. Στο αυτό διάστημα ο αριθμός των μη αμερόληπτων δικών  έχει διπλασιαστεί.

Στις χώρες με τις σφοδρότερες παραβάσεις συγκαταλέγονται τα μεγαλύτερα θύματα της οικονομικής κρίσης με πρώτη και κύρια την Ελλάδα. Επεξηγηματικά, στο ελληνικό έδαφος έχουν σημειωθεί περισσότερα από 90 περιστατικά παραβίασης του δικαιώματος σε δίκαιη δικαστική ακροαματική διαδικασία στο ίδιο διάστημα [2007-2011], η πλειονότητα των οποίων απορρέει από την αδυναμία εκδίκασης των εκάστοτε υποθέσεων σε εύλογο χρονικό διάστημα.

Βέβαια, η χώρα μας έχει βρεθεί στο στόχαστρο ουκ ολίγες φορές και για την κατάχρηση
της πρακτικής της προφυλάκισης καθώς και τη διάρκειά της. Επανειλημμένα δε οι κρατήσεις πραγματοποιούνται υπό συνθήκες απάνθρωπες ενώ τα «κρούσματα αστυνομικής βαρβαρότητας» που παρατηρούνται δεν ερευνώνται επαρκώς από τις αρμόδιες αρχές. Ως επιστέγασμα στην αποδόμηση του Ελληνικού συστήματος δικαίου αναφορικά με το σεβασμό του υποδίκου σημειώνεται η σπάνια παροχή νομικής βοήθειας στον ίδιο με αποκορύφωμα την εμφάνιση του συνηγόρου έπειτα από την παρουσίαση του υπόπτου ενώπιον του ανακριτή, δηλαδή 48 ώρες μετά τη σύλληψη.

Λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα όσα ήδη παρατέθηκαν δεν προκαλεί έκπληξη η σχετικά πρόσφατη καταδίκη της Ελλάδας με δύο διαφορετικές αποφάσεις του Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων [Δ.Α.Δ] για παραβίαση των συνθηκών που απαγορεύουν την απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, καθώς και για παραβίαση του δικαιώματος προσφυγής σε μία γρήγορη και δίκαιη δίκη.


Στην πρώτη υπόθεση επρόκειτο για την προσφυγή του Γεωργίου Ασλάνη, συλληφθέντα εν έτει 2009 με την κατηγορία πως συμμετείχε κατ’ εξακολούθηση  σε κλοπές, ο οποίος παρέμεινε υπό κράτηση στα κεντρικά γραφεία της Αστυνομίας Σερρών κατά το διάστημα από το Δεκέμβριο του 2009 έως το Μάρτιο του 2010.Ο Γ. Ασλάνης στη συνέχεια κατήγγειλε τις απαράδεκτες συνθήκες κράτησής του [ έλλειψη εξαερισμού, υπερβολικά μεγάλος αριθμός κρατουμένων, ακάθαρτα αποχωρητήρια, ανεπάρκεια κλινών] ισχυριζόμενος πως οι εν λόγω συνθήκες κράτησης αντίκεινται στις διατάξεις της Σύμβασης Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που απαγορεύουν την απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Με την απόφασή του το Δ.Α.Δ. καταδίκασε την Ελλάδα υποχρεώνοντάς τη να καταβάλει στον προσφυγόντα 8.000 ευρώ για την ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για τα δικαστικά έξοδα.

Στη δεύτερη υπόθεση λόγος γίνεται για τον Αλβανό υπήκοο Πετρίτ  Σχιούτι που συνελήφθη τον Φεβρουάριο του 2009 για διακίνηση κοκαΐνης και διώχθηκε ποινικώς από δικαστήρια της Θεσσαλονίκης. Στο Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ο υπόδικος υποστήριξε  ότι η αίτηση απελευθέρωσής που είχε υποβάλει δεν εξετάστηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα.  Με την κατηγορία της παραβίασης του δικαιώματος για μια γρήγορη και δίκαιη δίκη η Ελλάδα υποχρεώθηκε να καταβάλει στον Π. Σχιούτι το ποσό των 4.000 ευρώ για την ηθική βλάβη που υπέστη.

Συμπερασματικά, κρίνοντας από τις παρεμβάσεις του Ευρωπαικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, καθίσταται πια κατάφωρα αντιληπτη η αξία των λεγόμενων «δικαιωμάτων του κατηγορουμένου» . Όμως τελικα οι ιδιες οι κοινωνιες εχουν συνειδητοποιησει τη  σημασια τους για την ευρυθμη λειτουργια των ιδιων?  Ή μήπως δεν τα θεωρουν τιποτα περα απο ευφυολογηματα των ημερων μας για τα οποια οι νομοθετες επιδεικνυουν υπερβαλλοντα ζηλο?

 [Ευγενία Παλούμπη]